ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ

 

Η πρώτη τεκμηριωμένη χρήση του όρου «γυναικοκτονία» ήταν σε ένα βιβλίο του John Corry (1801) με τίτλο A Satirical View of London at the Commencement of the Nineteenth Century όπου χρησιμοποιήθηκε για να αναφερθεί στη δολοφονία μιας γυναίκας. Μόλις το 1976, ωστόσο, ο όρος επανεισήχθη δημόσια στη σύγχρονη εποχή από τη βία κατά των γυναικών, η φεμινίστρια πρωτοπόρος, ειδικός και ακτιβίστρια, Νταϊάνα Ράσελ, στο Διεθνές Δικαστήριο Εγκλημάτων κατά των Γυναικών για να επιστήσει την προσοχή στη βία και τις διακρίσεις κατά των γυναικών.

Στην πρώιμη επανάληψη της από τον Russell, η γυναικοκτονία ορίστηκε ως «η δολοφονία γυναικών από άνδρες με κίνητρο το μίσος, την περιφρόνηση, την ευχαρίστηση ή την αίσθηση ιδιοκτησίας των γυναικών» και «οι μισογυνιστικές δολοφονίες γυναικών από άνδρες». Πιο πρόσφατα, αυτός ο ορισμός εξελίχθηκε στην πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μορφή του ως «η δολοφονία μιας ή περισσότερων θηλυκών από ένα ή περισσότερα αρσενικά επειδή είναι θηλυκά», όπως δήλωσε η Russell στην εισαγωγική της ομιλία  που παρουσιάστηκε στο Συμπόσιο των Ηνωμένων Εθνών για τη Γυναικοκτονία τον Νοέμβριο. 26, 2012.

Ο ορισμός που χρησιμοποιείται -μεταξύ άλλων- από το Συμβούλιο της Ευρώπης και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και ο οποίος φαίνεται να επικρατεί διεθνώς, παρουσιάζει την γυναικοκτονία ως τη «με πρόθεση ανθρωποκτονία γυναικών επειδή είναι γυναίκες». Η Διακήρυξη της Βιέννης για τις γυναικοκτονίες, του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ (ECOSOC) ορίζει τη γυναικοκτονία ως «τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών λόγω του φύλου τους» και αναφέρεται σε συγκεκριμένες εκφάνσεις του φαινομένου, όπως η δολοφονία γυναικών από τον νυν ή πρώην σύζυγο ή σύντροφο, η στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων, οι δολοφονίες που συνδέονται με εγκλήματα τιμής ή προίκας, εξαιτίας του σεξουαλικού τους προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου τους, η δολοφονία των Αβορίγινων και των αυτόχθονων γυναικών και κοριτσιών με βάση το φύλο τους,  η παιδοκτονία κοριτσιών και η θανάτωση θηλυκών εμβρύων, οι θάνατοι που σχετίζονται με τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων, οι γυναικοκτονίες που συνδέονται με συμμορίες του οργανωμένου εγκλήματος, όπως εμπορία ναρκωτικών, ανθρώπων και όπλων κ.ά. (Vienna Declaration on femicide, 21 February 2013).

Στη Λατινική Αμερική, η χρήση των όρων «femicidio» ή «feminicidio» είναι ευρέως διαδεδομένη από τα τέλη του 20^ου αιώνα, στον πολιτικό και, εν γένει, δημόσιο λόγο. Σημαντικό ρόλο σε αυτό έπαιξαν οι εκατοντάδες δολοφονίες γυναικών στην πόλη Juárez του Μεξικό, που οδήγησαν στη συγκρότηση ενός δυναμικού φεμινιστικού κινήματος ενάντια σε όλες τις μορφές βίας που υφίστανται οι γυναίκες και της γυναικοκτονίας και κέντρισαν το διεθνές ενδιαφέρον για το ζήτημα. Λίγα χρόνια αργότερα, οι πρώτες προσπάθειες δικαιικής αντιμετώπισης του προβλήματος αντιμετωπίστηκαν με έκπληξη, σκεπτικισμό και αμφισβήτηση. Παρόλα αυτά, 18 κράτη της Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής έχουν εντάξει πλέον την έννοια στο νομικό τους σύστημα, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον νομικοπολιτικό πείραμα.
(Το κείμενο είναι απόσπασμα της δουλειά της Γκόνη-Καραμπότσου Αναστασίας, Δικηγόρος με ειδίκευση στα ζητήματα έμφυλης ισότητας).

 

Το θέμα δεν είναι να αντιδικήσουμε αλλά να συμφωνήσουμε πως προσδιορίζεται ο όρος στην Ελλάδα και ποιες περιπτώσεις θα εντάσσονται στον όρο αυτό .
Και τούτο γιατί στην Ελλάδα τώρα  ξεκίνησε να χρησιμοποιείται όρος αυτός. Εκτός της Έμφυλης βίας οι ενδοοικογενειακή βία θα πρέπει να εντάσσεται στην περίπτωση της γυναικοκτονίας.
Να δώσω επιπλέον στοιχεία από τον Καναδά.
Επιπλέον, το Canadian Femicide Observatory for Justice and Accountability ορίζει τη γυναικοκτονία ως «τη δολοφονία όλων των γυναικών και κοριτσιών κυρίως από, αλλά όχι αποκλειστικά, άνδρες». Αυτός ο ορισμός αναγνωρίζει ότι η γυναικοκτονία μπορεί να διαπράττεται από γυναίκες σε διάφορα κοινωνικά και πολιτισμικά πλαίσια. Είναι επίσης αρκετά ευρύ για να διευκολύνει πιο ακριβείς συγκρίσεις των τάσεων και των προτύπων της γυναικοκτονίας με την πάροδο του χρόνου, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, δεδομένου ότι συλλέγονται διαφορετικοί τύποι δεδομένων.

 Το 2015, το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο υπήρχαν διαθέσιμα επίσημα στοιχεία, οι γυναίκες αντιπροσώπευαν περίπου τρία στα 10 (ή το 29%) των θυμάτων ανθρωποκτονιών στον Καναδά. Η αναλογία γυναικών θυμάτων ανθρωποκτονιών προς άνδρες θυμάτων ανθρωποκτονίας παρέμεινε σχετικά σταθερή από το 1975 έως το 2015, κυμαινόμενη από το χαμηλό 24% των θυμάτων το 2008 έως το υψηλό 38% των θυμάτων ανθρωποκτονιών το 1981.

Σχέση γυναικών θυμάτων και δολοφόνων τους

Το 2015, σχεδόν το ήμισυ (48%) όλων των εξιχνιασμένων ανθρωποκτονιών που αφορούσαν γυναίκα θύμα διαπράχθηκαν από σύζυγο ή άλλο σύντροφο. Τα μέλη της οικογένειας (εκτός από έναν γονέα) ήταν δράστες στο 22% των γυναικείων ανθρωποκτονιών, ακολουθούμενα από περιστασιακές γνωριμίες (14%), γονείς (6%), άγνωστοι (6%) και εγκληματίες (3%). Αντίθετα, οι άνδρες σκοτώθηκαν συχνότερα από έναν περιστασιακό γνωστό (45%), από εγκληματία (16%) ή από έναν άγνωστο (16%). Σε αντίθεση με τις γυναίκες θύματα, ένα πολύ μικρότερο ποσοστό περιστατικών που αφορούσαν άνδρα θύμα διαπράχθηκαν από μέλος της οικογένειας (14%), γονέα (5%) ή σύζυγο ή άλλο οικείο σύντροφο (4%). Ως εκ τούτου, τα κίνητρα και οι συνθήκες στις οποίες σκοτώνονται γυναίκες και άνδρες διαφέρουν σημαντικά, υπογραμμίζοντας τη συνάφεια του όρου γυναικοκτονία. Τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες σκοτώνονται κυρίως από άνδρες δράστες.

Θυματοποίηση ανθρωποκτονιών ιθαγενών [iii] γυναικών και κοριτσιών στον Καναδά

Πέρα από τις παραπάνω παραλλαγές, ο κίνδυνος ανθρωποκτονίας δεν είναι επίσης ομοιόμορφα κατανεμημένος στον πληθυσμό για αυτόχθονες και μη αυτόχθονες ομάδες. Οι ιθαγενείς γυναίκες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανθρωποκτονίας. Με βάση τα δεδομένα της Έρευνας Ανθρωποκτονιών 15 ετών (2001-2015), τα ποσοστά ανθρωποκτονιών για τις ιθαγενείς γυναίκες και τα κορίτσια ήταν περίπου έξι φορές υψηλότερα (48,2 ανά εκατομμύριο πληθυσμού) από τα ποσοστά για τις γυναίκες και τα κορίτσια μη αυτόχθονες (8,2 ανά εκατομμύριο πληθυσμό). Άλλες έρευνες δείχνουν ότι οι ιθαγενείς γυναίκες έχουν 12 φορές περισσότερες πιθανότητες να δολοφονηθούν ή να αγνοηθούν από οποιαδήποτε άλλη γυναίκα στον Καναδά και 16 φορές περισσότερες από τις γυναίκες του Καυκάσου. Αυτή η υπερεκπροσώπηση των ιθαγενών γυναικών και κοριτσιών μεταξύ των θυμάτων ανθρωποκτονιών έχει παρατηρηθεί σε ολόκληρη τη χώρα, με τα υψηλότερα ποσοστά να βρίσκονται στις περιοχές και στις επαρχίες της Μανιτόμπα, της Αλμπέρτα και του Σασκάτσουαν. Στη Μανιτόμπα και το Σασκάτσουαν, συγκεκριμένα, έχει υπολογιστεί ότι οι ιθαγενείς γυναίκες και τα κορίτσια έχουν 19 φορές περισσότερες πιθανότητες από τις Καυκάσιες να δολοφονηθούν ή να αγνοηθούν.

Αποκλίνοντας από τις γενικές φθίνουσες τάσεις στις ανθρωποκτονίες, ο αριθμός των ανθρωποκτονιών που αφορούσαν αυτόχθονες γυναίκες παρέμεινε σταθερός ή αυξήθηκε [iv] κατά την περίοδο 36 ετών από το 1980 έως το 2015, αλλά το ποσοστό τους στο σύνολο των θυμάτων ανθρωποκτονιών έχει αλλάξει. Το 1980, οι ιθαγενείς γυναίκες αντιπροσώπευαν το εννέα τοις εκατό όλων των θυμάτων ανθρωποκτονιών, αλλά αντιπροσώπευαν το 24 τοις εκατό το 2015. Επιπλέον, το 2015, περίπου το 17 τοις εκατό των ιθαγενών γυναικών θυμάτων και το 18 τοις εκατό των μη αυτόχθονων γυναικών θυμάτων ήταν καταγεγραμμένα ως αγνοούμενος την ώρα που έγινε γνωστή η ανθρωποκτονία στην αστυνομία. Επί του παρόντος, στον Καναδά, βρίσκεται σε εξέλιξη μια εθνική έρευνα για αγνοούμενες και δολοφονημένες ιθαγενείς γυναίκες και κορίτσια. Σε μια εθνική επισκόπηση από τη Βασιλική Καναδική Έφιππη Αστυνομία (RCMP), υπολογίστηκε ότι, μεταξύ 1980 και 2012, περίπου 1.200 ιθαγενείς γυναίκες και κορίτσια αγνοήθηκαν ή δολοφονήθηκαν.
( πηγή: https://www.femicideincanada.ca/about/trends )

Τέλος θα πρέπει να γίνει αναφορά στους τύπους Γυναικοκτονίας
Η γυναικοκτονία –η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών– είναι η πιο ακραία μορφή βίας σε μια συνέχεια βίας και διακρίσεων κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Διάφορες τυπολογίες γυναικοκτονίας έχουν προταθεί από ερευνητές τις προηγούμενες δεκαετίες με πιο διακριτική την «οικεία γυναικοκτονία» από διάφορα άλλα είδη γυναικοκτονίας (π.χ. οικογενειακή γυναικοκτονία και γυναικοκτονία ξένων). Αυτές οι δύο μεγάλες κατηγορίες γυναικοκτονίας ορίζονται παρακάτω.

Η οικεία γυναικοκτονία που αναφέρεται επίσης ως  γυναικεία οικεία σύντροφος , αποτυπώνει τη δολοφονία γυναικών από νυν ή πρώην συντρόφους. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι γυναίκες είναι πολύ πιο πιθανό από τους άνδρες να δεχτούν επίθεση, βιασμό ή δολοφονία από νυν ή πρώην σύντροφο και αυτό συμβαίνει συχνότερα σε σχέσεις όπου υπάρχει ιστορικό βίας από στενό σύντροφο.

Η μη οικεία γυναικοκτονία  περιλαμβάνει τη δολοφονία γυναικών από κάποιον με τον οποίο δεν μοιράζονταν στενή σχέση συντρόφου, που περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα υποτύπων γυναικοκτονίας όπως η οικογενειακή γυναικοκτονία, η γυναικοκτονία «άλλου γνωστού δράστη» και η γυναικοκτονία ξένων.

Για παράδειγμα, το θέμα των αγνοούμενων και δολοφονημένων ιθαγενών γυναικών και κοριτσιών στον Καναδά έχει λάβει εθνική και διεθνή προσοχή τα τελευταία αρκετά χρόνια. Μερικές από αυτές τις γυναίκες σκοτώνονται από άντρες συντρόφους. άλλα από γνωστούς και αγνώστους. Εάν δεχθούμε ότι οι αυτόχθονες γυναίκες και κορίτσια δολοφονούνται, εν μέρει, επειδή είναι γυναίκες, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ο όρος «γυναικοκτονία». Ωστόσο, ποιος τύπος γυναικοκτονίας είναι ο καταλληλότερος δεδομένων των τύπων που διατίθενται επί του παρόντος παρακάτω παραμένει ασαφές

Γυναικοκτονία ένοπλων συγκρούσεων

Τόσο οι κρατικοί όσο και οι μη κρατικοί φορείς διαπράττουν σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική βία κατά γυναικών και κοριτσιών ως «όπλο πολέμου».

Συνδεδεμένη/Συνδεδεμένη Γυναικοκτονία

Αυτό αναφέρεται στη δολοφονία μιας γυναίκας που δεν ήταν το επιδιωκόμενο θύμα, που μερικές φορές αναφέρεται ως «παράπλευρο» θύμα

Γυναικοκτονία με πολιτισμικό πλαίσιο

Αυτό αναφέρεται στη δολοφονία γυναικών ή κοριτσιών που πλαισιώνονται σε ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό πλαίσιο, όπως η γυναικοκτονία που βασίζεται στην «τιμή» ή η γυναικοκτονία που σχετίζεται με την προίκα (βλ. παρακάτω).

Γυναικοκτονία που σχετίζεται με την προίκα
Η προίκα είναι μια πολιτιστική παράδοση σύμφωνα με την οποία η οικογένεια της νύφης παρέχει χρήματα ή/και περιουσία στην οικογένεια του γαμπρού. Όταν ζητείται μεγαλύτερη προίκα μετά το γάμο της νύφης και του γαμπρού ή όταν η οικογένεια του γαμπρού είναι δυσαρεστημένη με την προίκα που τους δίνεται, η γυναίκα αρχίζει να θεωρείται «ακατάλληλη σύζυγος»

Γυναικοκτονία με βάση την «τιμή»
Υπάρχει συζήτηση σχετικά με τη χρήση αυτού του όρου για να αναφερθεί στη δολοφονία γυναικών ή κοριτσιών επειδή η συμπεριφορά τους θεωρήθηκε από τον δράστη ως ντροπή στην οικογένεια…… Συχνά αντιληπτές ως φυσιολογικές συμπεριφορές σε δυτικοποιημένα πλαίσια, οι εν λόγω συμπεριφορές μπορεί να περιλαμβάνουν την επιλογή συντρόφου που δεν θεωρείται κατάλληλος, επιδίωξη εκπαίδευσης ή/και απασχόλησης, ακατάλληλη ενδυμασία ή προγαμιαίο σεξ ή την πεποίθηση ότι είχε συμβεί προγαμιαίο σεξ.
Αυτές οι δολοφονίες διαπράττονται συνήθως από άνδρες μέλη της οικογένειας, αν και μπορεί να εμπλέκονται και γυναίκες δράστες. Σε ορισμένες χώρες, αυτές οι δολοφονίες γίνονται συχνά δημόσια για να επηρεάσουν άλλες γυναίκες στην κοινότητα.

Γυναικοκρατία

Η γυναικοκτονία από γυναίκες δράστες έχει ταξινομηθεί σε μια τυπολογία τριών κατηγοριών από την Νταϊάνα Ράσελ. Η πρώτη κατηγορία είναι μια γυναίκα που ενεργεί ως πράκτορας της πατριαρχίας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει δολοφονίες που σχετίζονται με την προίκα, βρεφοκτονία γυναικών και θανάτους που σχετίζονται με ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων. Η δεύτερη κατηγορία συλλαμβάνει γυναίκες που μπορεί να ενεργούν ως πράκτορες ανδρών δραστών, όπως αξεσουάρ σε γυναικοκτονίες που σχετίζονται με συμμορίες και ό,τι αναφέρεται ως «τιμή» ή γυναικοκτόνο που σχετίζεται με την προίκα. Η τελική κατηγορία καταγράφει γυναίκες που ενεργούν για λογαριασμό τους, όπως εκείνες που οδηγήθηκαν από ζήλια ή υποκινήθηκαν από οικονομικές δραστηριότητες, δραστηριότητες που σχετίζονται με το έγκλημα ή ιδεολογικές δραστηριότητες.

Γυναικοκτονία στο πλαίσιο της εμπορίας ανθρώπων

Αυτό αναφέρεται στη δολοφονία μιας γυναίκας κατά τη διαδικασία στρατολόγησης, μεταφοράς και παραλαβής ανθρώπων μέσω της χρήσης απειλής, βίας και άλλων τακτικών καταναγκασμού, καθώς και απαγωγής, εξαπάτησης ή/και κατάχρησης εξουσίας με στόχο την εκμετάλλευση

Γυναικοκτονία στο πλαίσιο αυτού που αναφέρεται ως σεξουαλική εργασία ή πορνεία

Η δολοφονία μιας γυναίκας που εμπλέκεται σε αυτό που αναφέρεται ως σεξουαλική εργασία ή πορνεία. Η πατριαρχία, ο ρατσισμός, ο αποικισμός και ο στιγματισμός από την κοινωνία είναι μερικές βασικές πτυχές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατανόηση της ευπάθειας των γυναικών στη γυναικοκτονία σε αυτό το πλαίσιο.

Γυναικοκρατία που σχετίζεται με ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων

Αυτό το είδος γυναικοκτονίας περιλαμβάνει τη δολοφονία ενός κοριτσιού ή μιας γυναίκας ως αποτέλεσμα της πρακτικής του ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων. Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων περιλαμβάνει τη μερική ή πλήρη αφαίρεση και/ή τραυματισμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων για μη ιατρικούς σκοπούς

Λεσβοφοβική γυναικοκτονία

Αυτό το είδος γυναικοκτονίας περιλαμβάνει τη δολοφονία μιας γυναίκας από έναν δράστη ή ομάδα δραστών με κίνητρο το μίσος ή την απόρριψη του σεξουαλικού προσανατολισμού της γυναίκας

Γυναικοκτονία που σχετίζεται με το οργανωμένο έγκλημα

Πέρα από τη γυναικοκτονία που διαπράττεται στο πλαίσιο της εμπορίας ανθρώπων, άλλες μορφές γυναικοκτονίας που σχετίζονται με το οργανωμένο έγκλημα περιλαμβάνουν τη δολοφονία γυναικών που σχετίζονται με συμμορίες, ναρκωτικά, λαθρεμπόριο ή/και αγορές όπλων

Ρατσιστική γυναικοκτονία

Αυτό αναφέρεται σε δολοφονίες που συμβαίνουν λόγω μίσους ή απόρριψης της εθνικής ή φυλετικής καταγωγής μιας γυναίκας, πραγματικής ή αντιληπτής, ή των γενετικών της χαρακτηριστικών

Τρανσφοβική γυναικοκτονία

Αυτό αναφέρεται στη δολοφονία τρανς θυμάτων από έναν δράστη ή ομάδα δραστών που υποκινούνται από το μίσος ή την απόρριψη της διεμφυλικής ταυτότητας

Σεξουαλική γυναικοκτονία

Αυτός ο όρος αναφέρεται σε σεξουαλικές παραβιάσεις και σεξουαλική βία που καταλήγουν στο θάνατο μιας γυναίκας ή ενός κοριτσιού. Οι σεξουαλικές γυναικοκτονίες μπορεί να είναι σκόπιμες, συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της σεξουαλικής βίας που διαπράττεται κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων ή εναντίον συγκεκριμένων γυναικών, αλλά μπορεί επίσης να είναι ακούσιες, όπως η σεξουαλική βία που διαπράττεται εναντίον γυναικών από άνδρες συντρόφους που έχει ως αποτέλεσμα το θάνατο της γυναίκας
(ΠΗΓΗ: https://www.femicideincanada.ca/about/types)

Νομίζω πως ολοκλήρωσα το πληροφοριακό «οπλοστάσιο» για όσους / όσες επιθυμούν να βρουν περισσότερες πληροφορίες για έναν γόνιμο διάλογο.